“ကိုယ့္ေဒသအတြက္ ျပန္လာလုပ္ႏုိင္ဖုိ႔ ႏုိင္ငံေရးအေျခအေန ေကာင္းရမယ္”

“၁ ႏွစ္တာအတြက္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသားမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳသူ” (Chin Person of the Year) ဆုကို စက္တင္ဘာ လဆန္းတြင္ က်ေရာက္သည့္ ခ်င္းႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္၌ ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္မွာ ယခုႏွစ္ဆိုလွ်င္ ၅ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္သည္။ အဆိုပါဆုကို ယခင္ႏွစ္မ်ားက ခ်င္းျပည္နယ္အတြင္း တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈမ်ား၊ ပညာေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ ဆြစ္ဇာလန္ အေျခစိုက္ ၈၈ မ်ိဳးဆက္ ခ်င္းေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ ျဖစ္ေသာ Lai Lun ေဖာင္ေဒးရွင္းႏွင့္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ အေျခစိုက္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာေရးအဖြဲ႕အစည္းတို႔ ပူးေပါင္းေပးေလ့ ရွိသည္။ ယခုႏွစ္တြင္ Chin World Media ဆိုသည့္ ခ်င္းသတင္း ဝက္ဘ္ဆုိက္ကို လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ အဖြဲ႕တဖြဲ႕ပါ ပါဝင္လာသည္။

ယခင္ႏွစ္မ်ားတြင္ ဆုေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႕က ဆန္ခါတင္ ေရြးခ်ယ္ထားသူမ်ားကို ခ်င္းလူထုအား ခ်ျပကာ မဲေပးေစေသာ စနစ္ျဖင့္ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ေသာ္လည္း ယခုႏွစ္အတြက္မူ ဆန္ခါတင္ စာရင္းအား ခ်င္းလူထုထံမွ ေတာင္းခံခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ရရွိလာသည့္ ဆန္ခါတင္ ၅ ဦးထဲမွ တဦးကို ခ်င္းလူထုအား ဆႏၵမဲေပးေစျခင္းျဖင့္ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။

ယခုႏွစ္တြင္ တႏွစ္တာအတြက္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသားမ်ား အသိအမွတ္ျပဳသူ ဆုကို အသက္ ၃၀ အရြယ္ရွိ မိုင္ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္းက ရရွိခဲ့သည္။ ယင္းဆုကို ခ်င္းႏွစ္သစ္ကူးေန႔ျဖစ္ေသာ စက္တင္ဘာ ၄ ရက္ေန႔က တရားဝင္ ေၾကညာခဲ့သည္။

မိုင္ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္းသည္ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္မွ စတင္၍ ယခု အခ်ိန္အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈ ကိစၥရပ္ မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့သူ ခ်င္းအမ်ိဳးသမီး တဦးျဖစ္သည္။ ခ်င္းေဒသ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးႏွင့္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသား မ်ားအတြက္သာ မက ျမန္မာတႏိုင္ငံလံုးအတြက္ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ မိုင္ခ်ယ္ရီဇာေဟာင္းအား ဧရာဝတီ သတင္းေထာက္ ေအးခ်မ္းေျမ့က ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းထားပါသည္။

ေမး။     ။ ကိုယ့္လူမ်ိဳးတရပ္လံုးက အသိအမွတ္ျပဳတဲ့ဆုကို ရခဲ့တဲ့အတြက္ စိတ္ထဲမွာ ဘယ္လိုေနလဲ။

ေျဖ။     ။ အစကေတာ့ ဆန္ခါတင္ စာရင္းထဲ က်မ ပါမွန္း မသိေသးဘူး။ ေနာက္မွ အဖြဲ႕ေတြက မခ်ယ္ရီပါတယ္ သေဘာတူမလားလို႔ ေမးတယ္။ ဆန္ခါတင္ထဲမွာ ၅ ေယာက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်မက အသက္အငယ္ဆံုးပဲ။ အမ်ိဳးသမီး အေနနဲ႔လည္း တေယာက္တည္းပါတယ္။ က်န္တဲ့သူေတြကေတာ့ စာေပနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈကိစၥ ဘာသာေရးကိစၥ ေဆာင္ရြက္ ေနတဲ့ သူေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ က်န္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြကလည္း လူထုအတြက္ က်ိဳးစားအလုပ္လုပ္သူေတြ၊ လူထုက ေလးစားတဲ့သူေတြ ခ်ည္းပါပဲ။

က်မ နာမည္ပါတယ္ လက္ခံမလားလို႔ ေမးလာေတာ့ က်မက ထည့္လိုက္ပါလို႔ ေျပာလိုက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ျပည္တြင္းက လူေတြက အရမ္းကို စိတ္ဝင္စားလာတာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒီဆုေရြးခ်ယ္တဲ့ ဝက္ဘ္ဆိုက္ရဲ႕ က်မ နာမည္ေအာက္မွာ ေရးထားတဲ့ ထင္ျမင္ခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီးပဲ။ က်မ အံ့ၾသမိတယ္။ က်မ အရင္တုန္းက လုပ္ခဲ့တဲ့ လုပ္ငန္းေတြဆိုရင္ က်မအေနနဲ႔ လူသိပ္မသိဘူးလို႔ပဲ ထင္မိတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူေတြ ေတာ္ေတာ္ေလး သိေနတာ ေတြ႕ရတယ္။

ဥပမာ - ခ်င္းျပည္နယ္ထဲမွာ ေက်ာင္းေဆာက္တာ၊ ကေလးေတြ ပညာသင္ဆုအတြက္ က်မ ရွာေပးထားတာေလးေတြ။ ေနာက္တခါ ခ်င္းျပည္နယ္မွာ အစိုးရက ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီေတြ ေပးမဝင္ဘူးေလ။ အဲဒါကို က်မတို႔က နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ျခင္ေထာင္ကအစ ေဝတာမ်ိဳးေတြ၊ ေရႊ႕ေျပာင္း ေဆးခန္းေတြ ဖြင့္ေပးတာမ်ိဳးေတြ၊ ကေလးေတြအတြက္၊ ရြာေတြအတြက္ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမ ငွားေပးတာမ်ိဳးေတြ၊ တခ်ိဳ႕ရြာေတြဆို ေရပိုက္ေတြ မရွိဘူး။ အဲဒီလို ေနရာေတြမွာ က်မတို႔သြားၿပီး ကူညီတာမ်ိဳးေတြေပါ့။ အဲဒါေတြကို သူတို႔ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားသိေနတယ္။ သိေနတဲ့သူေတြကေနၿပီး တေယာက္စကား တေယာက္ တဆင့္တဆင့္ သိသြားၾကတယ္။ အဲဒီကေနမွ ကေလးၿမိဳ႕နဲ႔ ရန္ကုန္မွာရိွေနတဲ့ သူေတြပါ သိကုန္ၾကတယ္။ သူတို႔က အင္တာနက္ သံုးတတ္ ေနေတာ့ တဆင့္တဆင့္ ျပန္ေျပာၾကတယ္။

က်မ စိတ္ထဲမွာ လူေတြက ေတာ္ေတာ္သိေနပါလား ဆိုၿပီး ေက်နပ္မိတယ္။

အရင္က က်မ အေျခစိုက္တာက အႏၵိယ - ျမန္မာနယ္စပ္ မီဇိုရမ္မွာပါ။ အဲဒီမွာဆိုရင္ လူေတြ ေတာ္ေတာ္ေလး ဒုကၡ ေရာက္တယ္။ တခ်ိဳ႕ လူငယ္ေတြ ထြက္လာတယ္၊ ပညာေရးကို လိုခ်င္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေငြေၾကးမတတ္ႏုိင္ဘူး။ အဲဒီမွာ က်မတို႔က ေငြေတြစု၊ က်မ္းစာေက်ာင္းေတြကို ပို႔ေပး လုပ္ခဲ့တာရွိတယ္။ အဲဒီလူငယ္ေတြက ဝက္ဘ္ဆုိက္ေတြမွာ စာေတြ ေရးလာၾကတယ္။ သူက ဒီလို၊ ဒီလို ကူညီေပးထားတယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ့။ က်မေတာင္ မမွတ္မိေတာ့ဘူး။ တမ်ိဳး စဥ္းစားရင္ေတာ့ ကိုယ္က အေသးအဖြဲလို႔ ထင္ၿပီး လုပ္ခဲ့တာက လူေတြရဲ႕စိတ္ထဲမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး ထင္က်န္ သြားတယ္ဆိုတာ သိခဲ့ရတယ္။ အဲဒီအခ်က္ေတာ့ ပညာရတယ္။

ေနာက္ က်မရဲ႕ ဆက္ဆံေရးေပါ့။ က်မ မီဇိုရမ္မွာတုန္းက ဆိုရင္ က်မက ႏိုင္ငံေရး တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူတေယာက္ ျဖစ္ေနတယ္ ဆိုၿပီး ဘယ္သူ႔ကိုမွ စကားမေျပာဘဲ ေနတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲနဲ႔ အၿမဲတမ္း လူေတြနဲ႔ ေရာေႏွာေနခဲ့တယ္။ က်မကို အေၾကာင္း တခုခုေၾကာင့္ စကားေျပာခ်င္ရင္ အခ်ိန္မေရြး ေျပာလို႔ရတယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ရွိတယ္။ အဲဒါေတြကလည္း က်မကို လူေတြပို သတိထားမိေစခဲ့တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

ေနာက္တခါ ေရွ႕ ၄ ႏွစ္ကရခဲ့တဲ့ သူေတြက အသက္ေတာ္ေတာ္ႀကီးတဲ့ လူႀကီးေတြခ်ည္းပဲ။ ေဒါက္တာဘြဲ႕ ရသြားတဲ့ သူမ်ိဳး ပါတယ္။ ပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ကိစၥနဲ႔ ဆုရသြားတဲ့သူ မ်ားတယ္။ လူမႈကူညီေရး လုပ္ငန္းေတြ လုပ္ခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီး တေယာက္ေတာ့ ပါခဲ့တယ္။ က်န္တာေတာ့ အမ်ိဳးသားေတြပဲ။ ဒါေပမယ့္ အခု ရခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္စလုံးမွာ က်မက အသက္ အငယ္ဆံုးပဲဆိုေတာ့ လူငယ္တေယာက္က ဒါမ်ိဳးလုပ္ပါလားဆိုတာမ်ိဳး လာေျပာထားတာလည္း ေတြ႕ရတယ္။ အဲဒါက ဘာကို ျပသလဲ ဆိုေတာ့ လူငယ္ေတြက သူတို႔လည္း ဒါမ်ိဳး လုပ္လို႔ရပါလား၊ လုပ္ႏိုင္ပါလား ဆိုတဲ့ အသိတရားေတြ ဝင္လာတာေပါ့။

ေမး။     ။ ခ်င္းျပည္နယ္က တျခားေဒသေတြထက္ ႏုိင္ငံျခားထြက္တာ ပိုမ်ားေနတယ္၊ ထြက္သြားၿပီးရင္လည္း ျပန္မလာ ၾကတာ ပိုမ်ားမယ္ ထင္တယ္။ ဒီေတာ့ ခ်င္းျပည္နယ္ရဲ႕ ေဒသ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးကို ဘယ္လို ဆက္ၿပီး အေကာင္အထည္ ေဖာ္မလဲ။

ေျဖ။     ။ က်မတို႔ ခ်င္းျပည္နယ္ကို ၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ လူေတြက ဘာေၾကာင့္ ျပည္ပထြက္ၾကသလဲ ဆိုတာက စေျပာရမယ္ ထင္တယ္။ ဦးေနဝင္း လက္ထက္ကတည္းက လူေတြမွာ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အကုန္ ပိတ္ပင္ထားတယ္။ ေနာက္ၿပီး က်မတို႔ဆီမွာက KNU လိုမ်ိဳး KIA လိုမ်ိဳး အားေကာင္းတဲ့ အတုိက္အခံ အင္အားစု ဆိုတာလည္း မရွိဘူး။ အစိုးရဘက္ကလည္း ပိတ္ပင္ထားတယ္၊ ကိုယ့္ဘက္ကလည္း အားနည္းေနေတာ့ ဘယ္သူခံရလဲ ဆိုရင္ ျပည္သူလူထု ျဖစ္ေနတယ္။ အခုဆိုရင္ စစ္တပ္ တပ္ရင္းတခ်ိဳ႕ ခ်င္းျပည္မွာ လာ အေျခစိုက္တယ္။ အဲဒီစစ္တပ္က သူတို႔ဘာသာ လာေဆာက္တာ မဟုတ္ဘူး။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အခ်ိန္ေတြ၊ လုပ္အားေတြနဲ႔ အဓၶမ ေစခိုင္းတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးေတြနဲ႔ လာလုပ္ၾကတယ္။ ဒါ့ အျပင္ကို ရိကၡာကိုလည္း ဆတ္ေၾကး သေဘာမ်ိဳး လတုိင္း၊ အပတ္တုိင္းေပးေနရတယ္။ လူေတြက သူတို႔စားဝတ္ေနေရး အတြက္ အခ်ိန္မေပးႏုိင္ေတာ့ဘူး။

က်မ ခရီးသြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ခ်င္းျပည္နယ္က အိမ္ေတြ စုတ္ျပတ္ေနတယ္။ သူတို႔ အိမ္ေတြကို ျပန္ျပင္ဖို႔အတြက္ေတာင္ အခ်ိန္ မရွိေတာ့ဘူး။ အဲဒီလိုလူေတြ အမ်ားႀကီး ေတြ႕ရတယ္။ ေနာက္ဆံုးက်ေတာ့ လူငယ္ျဖစ္လာတယ္၊ အရြယ္ေရာက္လာတယ္ ဆိုရင္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းဖို႔ အတြက္ ရြာေတြမွာ ေနလို႔မရေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ အိႏၵိယထြက္သြားလိုက္၊ မေလးကို ထြက္သြားလိုက္၊ ဒါမွမဟုတ္ ရန္ကုန္တို႔၊ မႏၱေလးတို႔ တျခားနယ္ေတြကို ထြက္သြားလိုက္ လုပ္ကုန္ၾကရတယ္။ စစ္တပ္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္မႈရယ္၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ပိတ္ပင္ခံရတာရယ္၊ အတုိက္အခံဘက္က အားနည္းတာရယ္ေၾကာင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး လူထုက ခံေနရတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းရင္းေၾကာင့္ ထြက္ခြာေနရတယ္။

ဒါေပမယ့္ အဲဒီလို ထြက္ခြာျခင္းအားျဖင့္ သူတို႔ေတြ ႏုိင္ငံျခား ေရာက္သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ပညာေလးေတြ နည္းနည္းျဖစ္ျဖစ္ ရလာတယ္။ အဲဒါကိုေတာ့ က်မေတာ့ အၿမဲအားေပးတယ္။ ပညာရွာပါဆိုတဲ့ စကားအၿမဲေျပာတယ္။ တေန႔ေန႔ တခ်ိန္ခ်ိန္က်ရင္ ကိုယ့္ေနရာကိုယ့္ေဒသကို ျပန္လာရမယ္။ အလုပ္ျပန္လုပ္ရမယ္ေလ။ ကိုယ့္ခ်င္းေဒသ တိုးတက္ဖို႔ သူတို႔ ျပန္လာ အလုပ္ လုပ္ၾကမွာပါ။ အခုေလာေလာဆယ္ကေတာ့ ေဒသမွာ လူငယ္ေတြ မရွိေတာ့ဘူး။

ေမး။     ။ လူငယ္ေတြ မရွိေတာ့ဘူး၊ ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြပဲ ရွိေတာ့တယ္ ဆိုရင္ ဒီေဒသက ပ်က္စီးဖို႔ ပိုမလြယ္ဘူးလား။ လူငယ္ေတြ ျပန္လာၿပီး ေဒသဖြံ႕ၿဖိဳးေရးေတြ လုပ္ဖို႔ တုိက္တြန္းတာမ်ိဳး မလုပ္ဘူးလား။

ေျဖ။     ။ ပ်က္စီးတယ္လို႔ေတာ့ က်မ မေျပာခ်င္ဘူး။ ဒီေဒသက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ဒုကၡေရာက္ေနၿပီးၿပီ။ ဒီထက္ ဒုကၡေရာက္ဖို႔ ဆိုတာကေတာ့ မရွိေတာ့ဘူး။

က်မ ႏုိင္ငံျခားေဒသေတြက ခ်င္းအဖြဲ႕အစည္းေတြဆီ ေရာက္တုိင္း ေျပာပါတယ္။ ကိုယ့္ေဒသကို ကိုယ္ျပန္လာရမယ္၊ ဖြံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္ဖို႔ လုပ္ရမယ္ဆုိတာ။ လူမ်ိဳးအတြက္ တုိင္းျပည္အတြက္ အလုပ္ျပန္လာ လုပ္ရမယ္ဆုိတာ အၿမဲ တုိက္တြန္းခဲ့ၿပီးသား။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ ျပန္လာဖို႔ဆိုရင္ တုိင္းျပည္က အေျပာင္းအလဲ တခုခုေတာ့ရွိမွ ျဖစ္မွာေပါ့။ သူတို႔က ပညာေတြ တတ္လာတယ္၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈေတြ ျပန္လာ လုပ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ ႏုိင္ငံေရးအေျခအေန ေကာင္းမွ ျဖစ္မွာေလ။ အခု အေနအထားက သိတဲ့အတုိင္းပဲ။ ခ်င္းျပည္နယ္မွာ အုပ္စိုးေနတာက ႀကံ့ဖြံ႕ ပါတီဝင္ေတြပဲ။ သူတို႔က ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ လုပ္မယ္ ဆိုရင္ေတာင္ ဘာမွ ေဆြးေႏြးလို႔ မရတဲ့ အေျခအေန။ အခု အေနအထားနဲ႔ သူတို႔ကို ျပန္လာဖို႔ ေျပာဖို႔ကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ ခက္ေသးတယ္။

ေမး။     ။ ခ်ယ္ရီ႕ရဲ႕ ငယ္ဘဝ ႀကီးျပင္းလာတဲ့ ပံုစံနဲ႔ အခုလို လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လုပ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အေၾကာင္း ေျပာပါဦး။

ေျဖ။     ။ က်မက ခ်င္းျပည္နယ္မွာ ေမြးတယ္။ ခ်င္းတုိင္းရင္းသူ ျဖစ္တယ္။ ညီမနဲ႔ ေမာင္ေလးရွိတယ္။ ရြာမွာ ေမြးၿပီးေတာ့ အသက္ ၉ ႏွစ္၊ ၁၀ ႏွစ္ေရာက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ခရစ္ယာန္မိန္းကေလး ေဆာင္မွာ ေနရတယ္။ ငယ္ငယ္ကတည္းက ပညာေရးကို ဦးစားေပးရမယ္လို႔ သြန္သင္တဲ့ အသိုင္းအဝန္းမွာ ႀကီးျပင္းခဲ့တယ္လို႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ စည္းကမ္းႀကီးႀကီးနဲ႔ ႀကီးျပင္းခဲ့တယ္။ က်မ ငယ္ငယ္ကတည္းက ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့တာ တခုရွိတယ္။ အဲဒါဘာလဲဆိုေတာ့ က်မတို႔ ပညာေရး စနစ္မွာ ရွမ္းျပည္နယ္ အေၾကာင္းကို သင္မယ္၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ အေၾကာင္းကို သင္မယ္ဆိုရင္ ပံုႏွိပ္စာအုပ္ ထဲမွာေတြ႕ရတာက တိုင္းရင္းသားေတြ ဆိုရင္ ခြဲထြက္ခ်င္တဲ့ သူေတြ၊ သူပုန္ေတြ၊ တုိင္းျပည္တည္ၿငိမ္မႈကို ပ်က္ျပားေအာင္ လုပ္တဲ့သူေတြဆိုၿပီး တိုက္ရိုက္ မေျပာေပမယ့္ သြယ္ဝိုက္ၿပီး ေျပာေနတာ ေတြ႕ရတယ္။ အဲဒါကို က်မ နားမလည္ေတာ့ ဆရာမေတြကို အၿမဲေမးတယ္။ ဘာေၾကာင့္ တုိင္းရင္းသားေတြကို ဒီလုိ ေျပာရတာလဲဆိုၿပီး ေမးတာ။ ဆယ္တန္းလည္း ေအာင္လာေရာ ဆရာ၊ ဆရာမေတြက နင္ တကၠသိုလ္ေရာက္ရင္ ဒုကၡေရာက္မယ္၊ ဒါမ်ိဳးေတြ မေမးနဲ႔ ဆိုၿပီး အၿမဲ သတိေပးခံရတယ္။

ေနာက္တခုက က်မတို႔ ျမန္မာစာမွာဆိုရင္ ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း မ်ားမ်ားသင္ရတယ္။ အဲဒီဘာသာရပ္ကို က်မ ႀကိဳက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်မရဲ႕ ေမးခြန္းက ဘာေၾကာင့္ ခရစ္ယာန္အေၾကာင္း၊ အစၥလာမ္ ဘာသာ အေၾကာင္း မသင္တာလဲ။ သူတို႔ သင္တာက နည္းနည္း တဘက္ေစာင္းနင္း ဆန္ေနသလိုပဲ။ အဲဒီမွာ ဆယ္တန္းလည္း ေအာင္ေရာ က်မ အင္ဂ်င္နီယာဘာသာရပ္ကို သင္ခ်င္ေပမယ့္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ မတက္ျဖစ္ဘူး။ အိႏၵိယႏိုင္ငံ မီဇိုရမ္ဘက္ကို ထြက္လာခဲ့တယ္။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ကေပါ့။ အိႏၵိယ ျမန္မာ နယ္စပ္မွာ ေက်ာင္းဆက္ တက္ရင္း ပထမေတာ့ က်မ ခ်င္းအမ်ိဳးသမီး အဖြဲ႕မွာ လုပ္အားေပး ဝင္လုပ္တယ္။ ဘာသာျပန္အလုပ္ လုပ္ေပးတယ္၊ ကေလးေတြကို စာလိုက္သင္တယ္။

၂၀၀၃ ခုႏွစ္မွာေတာ့ က်မ အဲဒီမွာ အၿမဲတမ္းဝန္ထမ္းအျဖစ္ အလုပ္စလုပ္တယ္။ အဲဒီႏွစ္ကပဲ မီဇိုရမ္မွာ အဓမၼမႈ တခု ျဖစ္တယ္။ မီဇိုရမ္ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ကို ခ်င္းတုိင္းရင္းသား တေယာက္က အဓမၼက်င့္တယ္ဆိုၿပီး စြပ္စြဲတာ။ အဲဒီ တညမွာပဲ မီဇိုရမ္မွာ ရွိတဲ့ ခ်င္းေတြ၊ ျမန္မာေတြ အားလံုးကို ႏွင္ထုတ္မယ္ဆိုၿပီး ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီအမိန္႔ကို ထုတ္တာက မီဇိုရမ္ လူငယ္အဖြဲ႕တဲ့။ ျမန္မာျပည္မွာဆိုရင္ ႀကံ့ဖြံ႕ေတြလို အင္မတန္မွ အားေကာင္းတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းပါ။ အဲဒီလို အမိန္႔ထုတ္ေတာ့ သူတို႔ေတြမွာ သြားစရာ လာစရာ မရွိေတာ့ဘူး။

တညေနမွာေတာ့ က်မ မွတ္မိပါေသးတယ္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ ၂၀ ရက္ေန႔၊ မိုးတအား ရြာေနတဲ့ေန႔ေပါ့။ အဲဒီမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြေကာ၊ ကေလးေတြေကာ မ်က္ရည္စက္လက္နဲ႔ ခ်င္းျပည္နယ္မွာလည္း အိမ္မရွိေတာ့ဘူး၊ အစိုးရနဲ႔လည္း ရန္ျဖစ္လာၿပီးၿပီ၊ ျပန္လို႔လည္း မရဘူး။ ဒီမွာလည္း ေနတဲ့အိမ္က ႏွင္ထုတ္ေနၿပီ ဘယ္ေနရာသြားမလဲေပါ့။ က်မတို႔ကလည္း ဒါဆို ရံုးမွာပဲ ခဏေနဆိုၿပီး ေခၚထားလိုက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ က်မရယ္၊ က်မတို႔ရဲ႕ အမ်ိဳးသမီးဥကၠ႒ တေယာက္ရယ္၊ ေနာက္ အစ္မႀကီး တေယာက္ရယ္က မီဇိုရမ္က လူအမ်ားအေလးစားခံေနရတဲ့ ႏုိင္ငံေရးသမားတေယာက္ ဆီကို သြားခ်ဥ္းကပ္ ၾကတယ္။ အဲဒီမွာ သူက သနားၿပီးေတာ့ ၿမိဳ႕ျပင္မွာရွိတဲ့ အိမ္ေဟာင္းႀကီး တလံုးမွာ နင္တို႔လူမ်ိဳးေတြကို သြားေနခိုင္းလိုက္ပါ ဆိုၿပီး ေျပာတယ္။ က်မတို႔က လူေတြကို ယာယီသြားေနပါ၊ အေျခအေနေကာင္းရင္ ျပန္လာတာေပါ့ဆိုၿပီး သူတို႔ကို သြားပို႔ လိုက္တယ္။ အဲဒီမွာ တပတ္ေလာက္ သြားေနတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သူတို႔ေနရာကို မီဇုိရမ္ လူငယ္အဖြဲ႕က သိသြားၿပီး တုတ္ေတြနဲ႔ လိုက္လာတယ္။ မင္းတို႔ထြက္မလား မထြက္ရင္ အကုန္လံုးကို ရိုက္မယ္ဆုိၿပီး ေျပာေတာ့ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးသမီး ေတြကငို၊ တခ်ိဳ႕ဆို သတိေတာင္ လစ္တယ္၊ ေဆးရံုပို႔ရတယ္။ အဲဒီကိစၥေတြ ေျဖရွင္းခဲ့ရတယ္။

အဲဒီကာလက ႏုိင္ငံတကာ NGO ေတြလည္း အဲဒီေဒသမွာ မရွိေသးဘူး။ ဒုကၡသည္ေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာ ဘယ္သူမွ မသိဘူး။ အဲဒီမွာ က်မ ဘာသြားစဥ္းစားမိလဲ ဆိုေတာ့ ဒီေလာက္ ကိုယ့္လူမ်ိဳးေတြ ဒုကၡေရာက္ေနတာကို ဘယ္သူမွ မသိပါလား၊ ဘယ္သူမွလည္း ကမၻာကသိေအာင္ လႈံ႔ေဆာ္ေပးမယ့္သူ မရွိပါလား၊ ဒီလူေတြမွာ အားကိုးရာ မဲ့ေနၿပီ ဆိုၿပီး ေတြးမိတယ္။ အဲဒီကေန စၿပီး ဒီေန႔အထိ က်မ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေန႔ေရာ ညပါ မနားမေန လုပ္ခဲ့ျဖစ္တာပါ။

ေမး။     ။ လူ႔ အခြင့္အေရးအတြက္ လုပ္တယ္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ခ်င္းျပည္နယ္အတြက္အျပင္ ဘာေတြ လုပ္ႏုိင္ခဲ့လဲ။

ေျဖ။     ။ အစပိုင္းကေတာ့ ခ်င္းျပည္နယ္အတြက္၊ ခ်င္းျပည္နယ္မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥ ေတြကို လုပ္ျဖစ္တာေပါ့။ အဲဒီလိုမ်ိဳး လုပ္ရင္းကေန ျမန္မာႏိုင္ငံလံုးဆုိင္ရာ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕ေတြနဲ႔ ပူးတြဲလုပ္တဲ့ လုပ္ငန္းေတြ ရွိလာတယ္။ ခ်င္းျပည္နယ္အတြက္ လုပ္ေနေပမယ့္လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံ အမ်ိဳးသမီး တရပ္လံုးအတြက္ ၿခံဳၿပီး လုပ္တာေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ၂၀၀၉ ေနာက္ပိုင္းမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ပညာေပးေရး ဌာန - ျမန္မာႏုိင္ငံ (HREIB) မွာ စလုပ္ ကတည္းက အခုထက္ထိ ျမန္မာျပည္ တရပ္လံုးအတြက္ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ဆုိင္တဲ့ အလုပ္ေတြ လုပ္လာခဲ့တယ္။ ဥပမာ - လြန္ခဲ့တဲ့ ဇန္နဝါရီကလုပ္ခဲ့တာ တခုရွိတယ္။ အဲဒါကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာင္စီမွာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း အသစ္ တခုရွိလာတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အစိုးရတိုင္းကို စစ္ေဆးတဲ့ အဖြဲ႕ေပါ့။ အဲဒီကို က်မတို႔ HREIB ကေန အခ်က္အလက္ေတြ စုစည္းၿပီး တင္ျပခဲ့ရတယ္။ လႈံ႔ေဆာ္မႈေတြ လုပ္ခဲ့တာ ရွိတယ္။

ေမး။     ။ ဒီႏွစ္ဆန္းပိုင္းမွာ တက္ခဲ့ရတဲ့ အာဆီယံ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႕ အစည္းအေဝးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာျပည္က လာတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ ေတြ႕ခဲ့ ႀကံဳခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းေတြ ေျပာျပပါဦး။

ေျဖ။     ။ အဲဒီအစည္းအေဝးက အာဆီယံရဲ႕ တကယ့္လူထုကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့သူေတြပဲ တက္ရတဲ့ အစည္းအေဝးေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ရဲမႉးႀကီးေဟာင္း ဦးစစ္ေအးက သူ႔ရဲ႕ နာမည္ကတ္မွာ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕ဆိုၿပီး ေရးၿပီး အစည္းအေဝးကို လာတက္တယ္။ လာတက္တဲ့အခါမွာလည္း ျမန္မာျပည္မွာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေျခအေန ဘယ္လို ေကာင္းသြားၿပီ၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔တာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ေတာ့ဘူး ဆိုတာမ်ိဳး လာလာေျပာတယ္။ ဒီႏွစ္မွာေတာ့ က်မတို႔က ဒီ လူထု အေျချပဳ အစည္းအေဝးဆိုတာ တကယ့္ လူထုကို ကုိယ္စားျပဳတဲ့သူေတြ တက္ရမယ့္ အစည္းအေဝး ျဖစ္တယ္၊ ဒီေနရာမွာ အစိုးရကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့သူေတြ မလာသင့္ဘူး၊ အဲဒီလို လာတာ သိကၡာက်တယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ေျပာလိုက္တယ္။ ဒီေနရာမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ကိစၥေတြ၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ကိစၥေတြ၊ တကယ့္ လူထုနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ကိစၥေတြ ေဆြးေႏြးၾကတယ္၊ ဖလွယ္ၾကတယ္ ဆိုေပမယ့္ အစိုးရကိုပဲ ကိုယ္စားျပဳတဲ့သူေတြက လာရႈပ္သလို၊ ဝင္စြက္သလို ျဖစ္ေနတာက ရွက္သင့္တယ္။ အဲဒီလိုမ်ိဳးလည္း သူတို႔ကို တုိက္ရိုက္ေျပာခဲ့တာေတြ ရွိတယ္။

ဒီႏွစ္မွာဆို က်မက အစီအစဥ္ေကာ္မတီဝင္ထဲမွာ ပါတယ္။ ၁၀ ႏိုင္ငံကေန႔ တေယာက္စီ ကိုယ္စားလွယ္ ေရြးတဲ့ေနရာမွာ က်မက အစီအစဥ္ေကာ္မတီဝင္အျဖစ္ အေရြးခံရတယ္ ဆိုပါေတာ့။ အဲဒီလိုျဖစ္ေတာ့ က်မက ကိုယ့္ႏုိင္ငံရဲ႕ ကိစၥကို အလုပ္ရံု ေဆြးေႏြးပြဲတုိင္းမွာ ပါရေအာင္ ႀကိဳးစားခဲ့တယ္၊ ပါလည္း ပါခဲ့တယ္။ ေဆြးေႏြးပြဲတုိင္းမွာ အေၾကာင္းအရာ ၃၃ ခု ေဆြးေႏြး ခဲ့တယ္ဆိုရင္ ၆ ခုေက်ာ္က ျမန္မာအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဒါ့အျပင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ဗီဒီယို မိန္႔ခြန္း ကိုလည္း က်မတို႔ ျပသႏုိင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီလုိ လုပ္ေနတဲ့ ၾကားက အစိုးရကလႊတ္လိုက္တဲ့ ဦးစစ္ေအးတို႔ လူမ်ိဳးက လာလာ စြက္တာေပါ့။ သူတို႔ ေျပာတာကေတာ့ က်န္တဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာလည္း လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ ရွိေနတယ္၊ ျမန္မာႏုိင္ငံကို ခ်ည္းပဲ အပစ္မတင္နဲ႔ ဆိုတာမ်ိဳး လုပ္လာတယ္။ အဲဒီမွာ က်မတို႔ဘက္ကလည္း ဒါ သူလုပ္တယ္၊ ငါလုပ္တယ္ ဆိုၿပီး ၿပိဳင္ရမယ့္ ေနရာမဟုတ္ဘူး။ ဘယ္ႏုိင္ငံက အားေပးလဲ၊ ဘယ္သူက အေရးတယူလုပ္သလဲ ဆိုတာကို ဖလွယ္ရမွာ ေဆြးေႏြးရမွာ၊ ဘယ္သူက လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥ ပိုလုုပ္သလဲ ဆိုတာကို ယွဥ္ၿပိဳင္ရမွာ။ ကိုယ့္ႏုိင္ငံက ခ်ိဳးေဖာက္ထားတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ကိစၥေတြကို လာမဖုံးနဲ႔ ဆိုတာမ်ိဳး သူတို႔နဲ႔ ယွဥ္ၿပီး ေျပာရတယ္။

ေမး။     ။ လူ႔အခြင့္အေရး ပညာေပးဌာနမွာ လုပ္ေနတာဆိုေတာ့ ေအာက္ေျခက ကိုယ့္လူထုနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ ထိေတြ႕မႈရွိလဲ။

ေျဖ။     ။ က်မ ထင္တာကေတာ့ ႏုိင္ငံအတြက္၊ လူမ်ိဳးအတြက္ အလုပ္လုပ္တယ္ဆိုတာက ကိုယ့္လူမ်ိဳးေတြနဲ႔ အဆက္အသြယ္ လုပ္ဖို႔လိုတယ္၊ ထိေတြ႕မႈ ရွိဖို႔လိုတယ္။ က်မ ဆိုရင္ အနည္းဆံုးေတာ့ တႏွစ္ကိုတခါ နယ္ေတြကို သြားႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားတယ္။ တႏွစ္ကို ရြာ ၄ ရြာ၊ ၅ ရြာ ေလာက္ေပါ့။ ခ်င္းျပည္နယ္ကလည္း အႀကီးႀကီး မဟုတ္ဘူးေလ။ တရြာသြားရင္ ေနာက္ ၁၀ ရြာေလာက္က က်မေရာက္ေနၿပီဆိုတာ သိသြားၾကတယ္။ အဲဒီလိုမ်ိဳး နယ္ေတြသြားမယ္၊ လူထုၾကားထဲ သြားမယ္၊ စကားေျပာမယ္။ သူတို႔ ျပႆနာေတြ၊ သူတို႔ေျပာခ်င္တာေတြ နားေထာင္ေပးတယ္။ ေနာက္ေတာ့ က်မဆီ အီးေမးလ္ ပို႔ ေနတာေတြရွိလာတယ္။ ေတာမွာရွိေနတဲ့ အေဖအေမေတြကေတာ့ အီးေမးလ္ေတာ့ မပို႔ႏိုင္ဘူးေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ၿမိဳ႕ေပၚ ေရာက္ေနတဲ့ သူတုိ႔ရဲ႕ သားသမီးေတြ၊ ေဆြမ်ိဳးေတြကေန အီးေမးလ္ ပံုမွန္ပို႔ၾကတယ္။ တခါတေလ စာရတာေတာင္ ရွိတယ္။ အဲဒီလို ဆက္သြယ္မႈ ရွိေနေတာ့ လူထုနဲ႔ အၿမဲ ဆက္ဆံေနရတဲ့ သေဘာမ်ိဳးေတာ့ ရွိတာေပါ့။

ေမး။     ။ ဒီလို ကိုယ့္လူထုၾကားထဲသြားၿပီး တုိက္ရိုက္ထိေတြ႕ရတာ၊ လူ႔အခြင့္အေရး လုပ္ငန္းေတြ လုပ္ရတာကို ဘယ္လိုခံယူလဲ။ ေပ်ာ္လား။

ေျဖ။     ။ တခါတေလက်ေတာ့ ေပ်ာ္တယ္။ ကိုယ့္လူမ်ိဳးေတြ၊ ကိုယ့္ရပ္ရြာက လူေတြ ဒုကၡေရာက္ေနတာ နည္းနည္း ေျဖရွင္း ေပးလိုက္ရရင္ က်မ နည္းနည္းေပ်ာ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ စိတ္မေကာင္းျဖစ္မိတာ၊ မေက်မနပ္ ျဖစ္မိတာက က်ေတာ့ အစိုးရရဲ႕ ညံ့ဖ်င္းမႈ၊ အစိုးရရဲ႕ ျပည္သူလူထုအေပၚ ဖိႏွိပ္မႈေတြကို ေတြ႕ရၾကားရလို႔ပဲ။ ဥပမာ - မလိုအပ္ဘဲ လယ္ေျမေတြ လိုက္သိမ္းတဲ့ ကိစၥေတြ၊ မလိုအပ္ဘဲနဲ႔ အတင္းအဓမၼ လုပ္အားေပးခုိင္းေစတာေတြ၊ မလိုအပ္ဘဲနဲ႔ ဘာသာေရး ကိစၥေတြမွာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ တာေတြ၊ ဒီလို အေသးအဖြဲ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈလို႔ နာမည္ တပ္တဲ့ ဟာမ်ိဳးေတြ ၾကားရ၊ သိရရင္ကို စိတ္ထဲမွာ မေက်နပ္ဘူး၊ စိတ္မေကာင္းျဖစ္တယ္၊ ေဒါသထြက္ရတယ္။

တကယ္ေတာ့ ခ်င္းျပည္နယ္ တခုလံုး၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ တခုလံုးကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ လုပ္စရာေတြက အမ်ားႀကီးပဲ။ ဘယ္ေတာ့မွ ၿပီးမွာမဟုတ္ဘူး။ ဒီေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွ စိတ္ေက်နပ္မႈက ရမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ က်မ စိတ္ထဲမွာ ထားတာ ကေတာ့ မလုပ္ဘဲနဲ႔ ေနတာထက္ နည္းနည္း လုပ္ႏုိင္သေလာက္ လုပ္လိုုက္တာက လူေတြရဲ႕ ဘဝ နည္းနည္း ျဖစ္ျဖစ္ တိုးတက္လာႏုိင္တယ္၊ ဒီထက္ ပိုၿပီး ေကာင္းႏုိင္တယ္ဆိုတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္နဲ႔လုပ္ေနေတာ့ အမ်ားႀကီး မလုပ္ႏိုင္ေပမယ့္ နည္းနည္းေလး လုပ္ႏုိင္တဲ့ အေပၚမွာေတာ့ ေက်နပ္တယ္။

ေမး။     ။ မခ်ယ္ရီအေနနဲ႔ ေရွ႕ဆက္ ဘာေတြလုပ္ဖို႔ အစီအစဥ္ေတြရွိလဲ။

ေျဖ။     ။ က်မကေတာ့ လုပ္ေနက် ကေလးေတြရဲ႕ ပညာေရး ပိုေကာင္းဖို႔၊ လူငယ္ေတြရဲ႕ ပညာေရး ဒီထက္ပိုေကာင္းဖို႔ ဆက္လုပ္မယ္။ ခ်င္းျပည္နယ္တင္မကဘူး ျမန္မာတျပည္လံုးကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ လူငယ္ေတြ ပညာေရးမွာ ဒီထက္ပိုၿပီး ေကာင္းဖို႔ လိုေနေသးတယ္။ အဲဒီအတြက္ က်မ တတ္ႏုိင္တဲ့ဘက္က ဆက္လုပ္မယ္။ က်မတို႔ရဲ႕ အိမ္နီးခ်င္း ႏုိင္ငံေတြ ကိုပဲၾကည့္။ တရုတ္၊ ထုိင္း၊ အိႏၵိယ၊ ဒီႏုိင္ငံေတြက က်မတို႔ထက္ ႏွစ္ ၅၀ ေလာက္ေစာၿပီး ေရွ႕ေရာက္ေနၿပီ။ နည္းပညာ၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရးေပါ့။ ဒါေတြကို အမီလိုက္ဖို႔ က်မတို႔လူငယ္ေတြ အမ်ားႀကီး ႀကိဳးစားရမွာ။ က်မ အေနနဲ႔ေတာ့ လူငယ္ေတြ ပညာကို ဒီထက္ပိုလုိခ်င္ေအာင္၊ ႀကိဳးစားခ်င္ေအာင္ လုပ္မယ္။ က်မလုပ္ႏုိင္တဲ့ ပညာသင္ဆု ရွာေပးတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္နဲ႔ နီးစပ္တဲ့ သူေတြကို အားေပးတာမ်ိဳး၊ တခ်ိဳ႕ရြာေတြမွာ ေက်ာင္းေတြမွာ ဆရာ၊ ဆရာမေတြ မရွိတာမ်ိဳး ရွိတယ္။ အဲဒီအတြက္ ဆရာ၊ ဆရာမေတြ ရွာေပးတာမ်ိဳး၊ ေက်ာင္းမရွိတဲ့ ရြာေတြအတြက္ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေက်ာင္းေဆာက္ႏုိင္ဖို႔ ကူညီေပးတာမ်ိဳး လုပ္ဖို႔ အစီအစဥ္ေတြ ရွိတယ္။

ေနာက္တခုက အမ်ိဳးသမီးကိစၥေပါ့။ ခ်င္းျပည္နယ္မွာရွိေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတင္မကဘူး၊ ျမန္မာတျပည္လုံးက အမ်ိဳးသမီးေတြ အတြက္ေပါ့။ ကိုယ္က အမ်ိဳးသမီးျဖစ္ေနတယ္ ဆိုၿပီး မီးဖိုေခ်ာင္မွာ ပုန္းေနတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ဒီထက္ပိုၿပီး ႏုိင္ငံေရးမွာ၊ လူမႈေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ ပါဝင္ႏုိင္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားမယ္။ ဥပမာ - က်မတို႔ ေျပာေနက် စကားရွိတယ္။ ေန႔စဥ္ မရွိမျဖစ္ မီးဖိုေခ်ာင္သံုး ကုန္ပစၥည္း ေစ်းႏႈန္းေတြ တက္ေနတာကို ရင္ဆုိင္ေနရတာ အမ်ိဳးသမီးေတြ၊ မိခင္ေတြေပါ့။ သူတို႔က ဘာေၾကာင့္ ဒီကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြ တက္ေနရတာလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကို မေမးၾကဘူး။ ျဖစ္သလိုေပါ့၊ ဒါ အထက္က လူႀကီးေတြ လုပ္ေနတာပဲ ဆိုတာနဲ႔တင္ ၿပီးသြားတယ္။ တကယ္က အမ်ိဳးသမီးထုက ေမးခြန္းထုတ္ရမယ္။ ဘာေၾကာင့္ ဒီလို ျဖစ္ေနရတာလဲ၊ ဘယ္သူ ကူညီႏုိင္မလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းေတြ ေမးရမယ္၊ ဒီလိုေမးခြန္းေတြကို ဘယ္သူ႔ကို ေမးႏုိင္မလဲ ဆိုတာကို ေလ့လာမႈေတြ လုပ္ရမယ္ လို႔ က်မထင္တယ္။

ေမး။     ။ မခ်ယ္ရီက လူ႔အခြင့္အေရးကိစၥ လုပ္ေနတာဆိုေတာ့ တေလာက သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ ေျပာသြားသလို ျပည္ပေရာက္ ေနတဲ့ ျပန္လာခ်င္တဲ့ သူေတြ ျပန္လာႏုိင္တယ္ ဆိုၿပီး ေျပာတဲ့အေပၚ ဘယ္လိုျမင္လဲ။ တကယ္ပဲ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ေပးမယ့္ အလားအလာလို႔ ျမင္လား။

ေျဖ။     ။ က်မ ျမင္တာကေတာ့ အက်ဥ္းက်ခံေနရတဲ့ ႏုိင္ငံေရး သမားေတြေကာ၊ ျပည္ပေရာက္ေနတဲ့ ႏုိင္ငံေရး သမားေတြေကာ အားလံုးဟာ လက္ရွိ အစိုးရနဲ႔ ႏုိင္ငံေရး အျမင္ခ်င္း၊ အေတြးအေခၚခ်င္း မတူတာဘဲ ရွိတယ္၊ သူတို႔မွာ ဘာျပစ္မႈမွ က်ဴးလြန္ ထားတာမရွိဘူး။ ခြင့္လႊတ္တယ္လို႔ေတာင္ ေျပာစရာမလိုဘူး။ တကယ့္တကယ္ ဒီမိုကေရစီ က်တယ္ ဆိုရင္ လူေတြအားလံုး ေခၚစရာမလိုဘူး ျပန္သြားၾကမွာပဲ။ ဒီစကား ေျပာတာကေတာ့ ျပည္ပေရာက္ေနတဲ့ ဒီမိုကေရစီ အင္အားစုေတြ ေတြေဝသြားေအာင္ လုပ္လုိက္တာ၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြကို မ်က္လွည့္ျပလိုက္တာပါပဲ။

တကယ္ပဲ ဒီမိုကေရစီႏုိင္ငံဆိုရင္ တစ္ ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြ လႊတ္ေပးရမယ္၊ ႏွစ္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေတာင္းေနတဲ့၊ ႏုိင္ငံေရးမွာ တန္းတူရည္တူ ပါဝင္ခြင့္ရဖို႔ ေတာင္းဆိုေနတဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြကို နယ္စပ္ေတြမွာ ထိုးစစ္ ဆင္ေနတာေတြ ရပ္တန္းက ရပ္ရမယ္၊ သံုးက လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ပါေနတဲ့ ဆန္႔က်င္ဘက္ အဖြဲ႕အစည္းေတြကိုလည္း ဒီထက္ ေနရာေပးရမယ္၊ ေနာက္ေတာ့ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္နဲ႔တကြ ၁၉၉၀ ေရြးေကာက္ပြဲတုန္းက ပါဝင္ခဲ့တဲ့ ႏုိင္ငံေရးပါတီေတြကိုလည္း ေဆြးေႏြးတုိင္ပင္မႈေတြလုပ္၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ေကာ၊ က်န္တဲ့သူေတြေကာေပါ့။ တကယ္က အျပင္ကလူေတြကို မေခၚခင္မွာ သူ႔ရဲ႕ အိမ္တြင္းထဲမွာကို လုပ္စရာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါေသးတယ္။ အထဲက ျပႆနာေတြ ရွင္းဖို႔ေတာင္ မလုပ္ေသးဘဲ အျပင္ကလူေတြကို ေခၚတာကေတာ့ အဓိပၸာယ္မရွိဘူး။

အခုဟာက အစိုးရက ပညာတတ္သည္ျဖစ္ေစ၊ ပညာမဲ့သူျဖစ္ေစ၊ ေရႊ႕ေျပာင္းအလုပ္သမား ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံေရးသမား ျဖစ္ေစ၊ လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားတဲ့ သူေတြျဖစ္ေစ သူတို႔နဲ႔ သေဘာထားမတူရင္ ေထာင္ခ်တာတို႔၊ ဥပေဒဆိုတာႀကီးနဲ႔ ခ်ည္ေႏွာင္ တာတို႔ လုပ္ေနသေရြ႕ေတာ့ ဘယ္သူမွ ျပန္လာမွာလည္း မဟုတ္ဘူး။ သူတို႔ေျပာသလို မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ မရွိတဲ့သူ ျပန္မလာတာ မဟုတ္ဘူး။ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ ရွိတဲ့သူေတြကို သူတို႔က မလိုခ်င္တာ။ ျပည္ပေရာက္ေနတဲ့သူေတြ အားလုံးက ကိုယ့္ရပ္ ကိုယ့္ရြာမွာ ကိုယ့္ေဆြမ်ိဳးေတြ၊ ကိုယ့္မိတ္ေဆြေတြနဲ႔ ျပန္လည္ စုစည္းခ်င္တဲ့ သူေတြခ်ည္းပဲ။

ေမး။     ။ ခ်င္းတုိင္းရင္းသားလူငယ္ေတြကိုေကာ၊ တျခား လူငယ္ေတြကိုပါ မခ်ယ္ရီ႕အေနနဲ႔ ဘာေျပာခ်င္လဲ။

ေျဖ။     ။ ခ်င္းလူငယ္ေတြေကာ၊ တျခားလူငယ္ေတြကိုေကာ က်မ ေျပာခ်င္တာက အခ်ိန္မျဖဳန္းဖို႔။ တုိင္းျပည္ တိုးတက္ဖို႔၊ ကိုယ့္ေဒသ တိုးတက္ဖို႔က အခ်ိန္ကို အက်ိဳးရွိရွိ အသံုးခ်ေနရမယ္။ အားကစား လုပ္တဲ့သူက အားကစားလုပ္မလား၊ အိမ္တြင္းမႈ လုပ္မလား၊ အႏုပညာ လုပ္မလား။ အခ်ိန္တုိင္း အခ်ိန္တိုင္းဟာ တန္ဖိုးရွိေနတယ္။ အခ်ိန္ကို ေကာင္းေကာင္း စီမံခန္႔ခြဲဖို႔ ေျပာခ်င္တယ္။

ေနာက္တခုက ပညာေရးေပါ့။ ပညာေရးဆိုတာ အတန္းပညာတခုတည္းကို ေျပာတာ မဟုတ္ဘူး။ ကိုယ္ဝါသနာပါတဲ့ ပညာေပါ့။ အႏုပညာလား၊ လက္မႈလား၊ အင္ဂ်င္နီယာလား၊ ေဆးလိုင္းလား၊ အားကစားလား စသည္ျဖင့္ေပါ့။ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ေနရာကို ေရာက္ေအာင္ သြားဖို႔လိုအပ္တယ္။ က်မတို႔ႏုိင္ငံက ဟိုးအစကေန လုပ္ရမွာ။ သူမ်ားေတြကို အမီလိုက္ရမွာဆိုေတာ့ အမ်ားႀကီး ႀကိဳးစားရဦးမွာေလ။

ေမး။     ။ မခ်ယ္ရီ အၿမဲတမ္း လက္ကိုင္ထားတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္က ဘာလဲ။

ေျဖ။     ။ က်မ ငယ္ငယ္ကတည္းက မာသာထရီဇာရဲ႕ ကဗ်ာေလးေတြ ဖတ္ေလ့ရွိတယ္။ အဲဒီအထဲက က်မစိတ္ထဲမွာ အၿမဲ ထင္က်န္ေနတာ တခုကေတာ့ ဒီေန႔ ေကာင္းမႈလုပ္တယ္၊ မနက္ျဖန္က်ရင္ လူေတြက ေမ့သြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆက္လုပ္ပါ၊ ေန႔တုိင္း ေန႔တိုင္း ေကာင္းမႈလုပ္ပါ ဆိုတာေလးကို က်မ အၿမဲ လက္ကိုင္ထားတယ္။ က်မ လူမႈေရး လုပ္ငန္းေတြလုပ္တယ္၊ လူ႔အခြင့္အေရး ကိစၥေတြ လုပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ အရမ္းပင္ပမ္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ခ်င္းျပည္နယ္မွာ ရွိေနတဲ့ အဘြားႀကီးေတြ၊ အဘိုးႀကီးေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြ၊ ကေလးေလး ေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြ၊ ျမန္မာျပည္ ေျမပံုႀကီးကို ၾကည့္ၿပီး ဒုကၡေရာက္ေနတဲ့ ကိုယ့္ ျမန္မာလူမ်ိဳး သန္း ၅၀ ေက်ာ္ရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြကို ျမင္ေယာင္မိတဲ့ အခ်ိန္မွာ က်မ ပင္ပမ္းတယ္လို႔ မထင္ေတာ့ဘူး။ ဒါ ငါလုပ္ရမယ့္ အလုပ္ပဲ ဆိုတာ စိတ္ထဲမွာ ထည့္ၿပီး လုပ္ႏုိင္ခဲ့တယ္။ ေဘးမွာရွိေနတဲ့သူေတြက ဘယ္ေလာက္ပဲေျပာေျပာ၊ ဘယ္ေလာက္ပဲ ေဝဖန္ေဝဖန္၊ ဘယ္လိုပဲ ခ်ီးေျမႇာက္ ခ်ီးေျမႇာက္ ဒါ လုပ္ကိုလုုပ္ရမယ့္ ငါ့တာဝန္ဆိုၿပီး စိတ္ထဲထားခဲ့တယ္။