အခုေလာေလာဆယ္ လက္ရွိ ႏုိင္ငံေရး အေနအထားအရ အရင္ကထက္စာရင္ အားလံုးက ခန္႔မွန္းပါတယ္။ အထိုက္အေလ်ာက္ အသင့္အတင့္ ေျပာင္းလဲလာတယ္လို႔ ျမင္ၾကပါတယ္။ ဆိုေတာ့ ဒီထက္မက ပိုၿပီးေတာ့ တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာေအာင္ ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတ အႀကံေပးတဦးအေနနဲ႔ သမၼတႀကီးကို ဘာေတြမ်ား အႀကံေပးေနပါလဲရွင့္။ -
“ေယဘုယ်သေဘာနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ reform လုပ္တာကေတာ့ sector တိုင္းမွာ လုပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေရာ၊ စီးပြားေရးေရာ၊ က်န္းမာေရးေရာ၊ ပညာေရးေရာ စသည္အားျဖင့္ေပါ့ေနာ္။ က႑စံုမွာ လုပ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ က်ေနာ္တုိ႔က reform လုပ္တဲ့အခါမွာ တကယ့္ အႏွစ္သာရရွိရွိ new landscape ကို ဘယ္လို သြားရမလဲေပါ့။ ေနာက္တခါ national reconciliation ဆိုတဲ့ ကိစၥရပ္က တကယ္ ပီပီျပင္ျပင္ ဘယ္လိုမ်ား လုပ္ႏုိင္၊ ျဖစ္ႏုိင္မလဲ တကယ့္ အႏွစ္သာရရွိရွိနဲ႔  အေျပာင္းအလဲ တစံုတရာ လုပ္ဖို႔အတြက္ကို ေရွ႕႐ႈေနပါတယ္။ အဲဒါကို ေရာက္ဖို႔အတြက္ ပံ့ပိုးေပးႏိုင္မယ့္ ကိစၥရပ္ေတြကို က်ေနာ္တုိ႔ အႀကံေပးပါတယ္။ သမၼတႀကီးကလည္း အဲဒါကို လုိလိုလားလား လက္ခံပါတယ္ခင္ဗ်။”
အမ်ိဳးသားျပန္လည္ ရင္ၾကားေစ့ေရးအတြက္ကို ႏွစ္ဖက္ အေပးအယူ လုိက္ေလ်ာမႈေတြလုပ္ဖို႔ေရာ မရွိဘူးလားရွင့္။ -
“ရွိပါတယ္ခင္ဗ်။ မူအားျဖင့္ကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ စီးပြားေရးအေနနဲ႔ ၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေရာင္းသူ၀ယ္သူေပါ့။ ေရာင္းတဲ့သူကလည္း ေစ်းတခုေခၚမယ္၊ ၀ယ္တဲ့သူကလည္း ေစ်းတခု သူ ေပးမယ္ေပါ့။ ဒီၾကားထဲမွာ ညိႇႏိႈင္းပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အရင္တုန္းက က်ေနာ္တို႔ process က ဘာေလး အားနည္းတာ သြားေတြ႔ရလဲဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ အျမင္မတူတာေတြကို ခဏဖယ္ထားမယ္၊ အျမင္တူတာကို သြားရမယ္ေပါ့။ ၿပီးခဲ့တဲ့ process ေလးေတြမွာက ၁၀၀ % မွန္တယ္လို႔ေတာ့ က်ေနာ္ မေျပာဘူး။ သို႔ေသာ္လည္း အားနည္းခ်က္ေလး တခု က်ေနာ္ သြားေတြ႔တာက အျမင္မတူေတြကေန စၿပီးေတာ့ အတင္းညိႇတဲ့အခါမွာ တစံုတရာ လႊဲေခ်ာ္မႈေလးေတြ ရွိလာခဲ့တယ္။ အခုက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ concept က ေျပာင္းသြားတယ္။ အျမင္မတူတာေလးေတြ ခဏေလး ေဘးဖယ္ထားမယ္။ အျမင္တူတာက စလုပ္မယ္ေပါ့။ ဆိုေတာ့ အျမင္တူတာေတြကို စ လုပ္ရင္းကိုင္ရင္းနဲ႔ကိုက တေယာက္နဲတေယာက္က ယံုၾကည္မႈ ပိုလာတယ္ဗ်။ understanding ေတြ ပိုရွိလာတယ္။ ေနာက္ trust build up လုပ္လာလို႔ ရတယ္ဗ်။ အဲဒီအခါမွာ အျမင္မတူတဲ့ major issues ေတြကိုေတာ့ ခဏထားေပါ့။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား minor issues ေတြမွာ ဒီ understanding ကေနၿပီးေတာ့ သီးျခား ညိႇိစရာ မလုိဘဲနဲ႔ အျမင္တူမႈေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ဆုိေတာ့ ဒီ process က်ေတာ့ တစံုတရာ အက်ိဳးေက်းဇူး ပိုၿပီးေတာ့ အရင္ထက္ ရွိတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။”
ႏိုင္ငံတကာအျမင္မွာ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ စဥ္းစားၾကမယ္ဆိုရင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ အခန္းက႑ကို ေမ့ထားလို႔မရပါဘူး။ ဆိုေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ အခန္းက႑နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ေရာ သမၼတႀကီး အေနနဲ႔၊ သမၼတႀကီးအဖြဲ႔မွာပါ၀င္တဲ့ အစိုးရအဖြဲ႔အေနနဲ႔ ဘယ္လိုမ်ား သေဘာထားေတြ ေျပာင္းလဲလာလိမ့္မယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။ အခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ သမၼတႀကီးက ေတြ႔ၿပီးသြားၿပီေပါ့ေလ။ ဒါေပမဲ့ အခု ေရွ႕ဆက္ၿပီးေတာ့ အားလံုးက ေမွ်ာ္လင့္ေနၾကတာ ဘာမ်ားျဖစ္လာမလဲ ဆိုၿပီး ေစာင့္ဆိုင္းေနၾကပါတယ္။ ဆုိေတာ့ သမၼတႀကီးရဲ႕ အႀကံေပးပုဂၢိဳလ္တေယာက္ အေနနဲ႔ ဘယ္လို ခန္႔မွန္းလို႔ရပါသလဲ။ -
“က်ေနာ့္အေနနဲ႔ ေယဘုယ်သေဘာကို ေျပာရမယ္ဆုိလို႔ရွိရင္ေတာ့ အေကာင္းဘက္ကုို ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို ေျပာင္းသြားတယ္ဗ်။ နည္းနည္းမဟုတ္ဘူးေပါ့။ ဆိုေတာ့ ဥမာအားျဖင့္ အေျပာင္းအလဲတခုကို တကယ္ ေရွ႕႐ႈမႈ ရွိမရွိကို က်ေနာ္တို႔ သံုးသပ္လုိ႔ရတဲ့ တုိင္းလို႔ရတဲ့ ေပတံေလးေတြ ရွိတယ္ေပါ့။ ဆိုပါေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ အႀကံေပး တေယာက္အေနနဲ႔ လုပ္ရကိုင္ရတဲ့ကိစၥရပ္ေတြ အေပၚမွာလည္း က်ေနာ္တို႔ တိုင္းတာမႈေလးေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္တခါ အျခားေသာ အခင္းအက်င္းေတြကို က်ေနာ္တို႔ ေလ့လာသံုးသပ္ျခင္းအားျဖင့္ လိုခ်င္တဲ့ အေျပာင္းအလဲ ဘယ္ေလာက္အထိ ေရွ႕႐ႈသြားသလဲဆိုတာကိုလည္း တိုင္းတာလို႔ရတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ က်ေနာ္တုိ႔ ျမင္ခဲ့ေတြ႔ခဲ့တဲ့ သမၼတႀကီးရဲ႕ ရံုးခန္းမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းပံုေတြ ခ်ိတ္ထားတာေတြ၊ ေနာက္တခါ ဒီဘက္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးႏုကေနစၿပီးေတာ့ ေတာက္ေလွ်ာက္ အစဥ္အဆက္ ႏုိင္ငံရဲ႕ အျမင့္ဆံုး တာ၀န္ကိုထမ္းေဆာင္တဲ့သူေတြရဲ႕ ဓါတ္ပံုေတြကို သူ႔အစဥ္လုိက္ ခ်ိတ္ထားတာေတြေပါ့။ ဒါေတြက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ေတြ႔ခြင့္ရတယ္။ ေတြ႔ခြင့္ရတဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ အျပင္လူေတြနဲ႔က်ေတာ့ ယံုၾကည္မႈရွိဖို႔ အေတာ္ေလး ခဲယင္းတယ္။ အခု ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေရာက္သြားတယ္။ သူဒါကိုေတြ႔တယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ သမၼတႀကီးရဲ႕ ေတြ႔ဆံုမႈ မတိုင္ခင္မွာ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ျပည္ေထာင္စု၀န္ႀကီးျဖစ္တဲ့ ဦးေအာင္ၾကည္နဲ႔ ေတြ႔တယ္။ ဆုိေတာ့ အရင္ကလည္း မေတြ႔ခဲ့ဘူးလားဆုိေတာ့ ေတြ႔ခဲ့ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း က်ေနာ္တို႔က ေတြ႔ခဲ့ၿပီးတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီေန႔ေခတ္က Result oriented ကိုး။ result ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲဆိုတာကို စကားေျပာၾကတာကိုး။ ဆိုေတာ့ သူတို႔ ပထမေတြ႔တဲ့အခ်ိန္မွာ joint statement ထုတ္တယ္။ အဲဒီေၾကညာခ်က္ထဲမွာ ေစာေစာတုန္းကေျပာသလို အျမင္မတူတာေတြ ခဏေဘးဖယ္ထားမယ္။ အျမင္တူတာေတြနဲ႔ ဆက္လုပ္ၾကမယ္ဆိုတဲ့ joint statement မ်ိဳး ထုတ္ၾကတဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ မွတ္ခ်က္ခ်လို႔ရတာက They got the common ground. (တူညီတဲ့အေျခခံေတြ ရထားၿပီ။) ဒါက ပထမတခု။ ေနာက္တခါ ေလးငါးေျခာက္လေလာက္ေနမွ တခါေတြ႔တာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲနဲ႔ ခပ္စိပ္စိပ္ေလးေပါ့ေနာ္။ တလမတိုင္ခင္မွာ က်ေနာ္ထင္တယ္။ ၃ ပတ္ အလိုေလာက္လား မသိဘူး။ ဒုတိယတႀကိမ္ ေတြ႔တယ္ဗ်။ ဒုတိယတႀကိမ္ ေတြ႔တဲ့အခါက်ေတာ့ အခ်က္ေလးခ်က္ပါတဲ့ joint statement တခုကို ထပ္ထုတ္တယ္။ ဆိုေတာ့ အခ်က္ေလးခ်က္ကို က်ေနာ္က ခ်ၿပီးေရးၿပီးေတာ့မွ သေဘာတူသြားတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီတိုးတက္မႈက အေတာ္ေလး ေကာင္းလာတာေပါ့။ ေနာက္မ်ားမၾကာခင္မွာပဲ သမၼတႀကီးနဲ႔ ထပ္ေတြ႔တယ္ေပါ့။ သူတို႔ွႏွစ္ေယာက္ သီးသီးျခားျခား ေျပာတဲ့စကားၾကေတာ့လည္း က်ေနာ္တုိ႔ မသိႏိုင္ဘူးေပါ့။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ တိုးတက္မႈကေတာ့ အရင္လို တခါေတြ႔ ေလးငါး ေျခာက္လ မဟုတ္ေတာ့ဘဲနဲ႔ စိပ္စိပ္လည္း ေတြ႔လာတယ္။ ေနာက္တခါ တစံုတရာ က်ေနာ္တုိ႔ statement တခုကို ထုတ္ႏိုင္တဲ့အဆင့္ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီ တိုးတက္မႈသည္ ဘယ္ေလာက္အဆင့္ရွိတဲ့ တိုးတက္မႈလဲဆိုတာကို က်ေနာ္တုိ႔ ခန္႔မွန္းလို႔ရတယ္ေပါ့။”
ေနာက္တခုက ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး တိုးတက္ေျပာင္းလဲေအာင္ အေရးႀကီးဆံုးက တကမၻာလံုးကလည္း ၀ိုင္းေအာ္ေနတဲ့ ေျပာေနၾကတဲ့ကိစၥက ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကိစၥပါ။ အဲဒီေတာ့ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားရယ္လို႔ ေျပာလိုက္လို႔ရွိရင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအစိုးရ ၀န္ႀကီးေတြ အေတာ္မ်ားမ်ားက ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားဆိုတာ မရွိပါဘူးလို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အားလံုးက သိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ တကယ္ပဲရွိေနတယ္ဆိုတာ။ အဲဒီေတာ့ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥး္သားေတြ လႊတ္ေပးေရး အေျခအေနနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဘာေၾကာင့္ ခုခ်ိန္ထိမ်ား မလႊတ္ေပးႏုိင္ေသးဘဲ အခ်ိန္ဆြဲတဲ့သေဘာ ျဖစ္ေနတာလဲလို႔ သိခ်င္ပါတယ္။ -
“စနစ္ေဟာင္းတခုကေန စနစ္သစ္တခုကို အေျပာင္းအလဲ ကာလမွာေတာ့ အခ်ိန္တစံုတရာ ယူရတာမ်ိဳးရွိတယ္ေပါ့။ ဆိုပါေတာ့ အစိုးရသက္တမ္း တလသားေပါ့။ က်ေနာ္တို႔က ရက္ပိုင္း ေနာက္က်တယ္ေပါ့။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အျပင္ကျဖစ္ခ်င္ေနတဲ့ သူေတြရဲ႕ ဆႏၵကိုလည္း က်ေနာ္တို႔က အျပစ္အဆိုဘူးဗ်။ ျမန္ျမန္ျဖစ္ခ်င္တာေပါ့။ ခရီးတခုကို က်ေနာ္တို႔က အတိုဆံုးနဲ႕ေရာက္ခ်င္တာေပါ့။ သို႔ေသာ္လည္း တဘက္မွာ က်ေတာ့ အေရးအရာကိစၥရပ္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ အခ်ိန္တစံုတရာေတာ့ ယူသင့္တာေပါ့။ အဲဒီကာလတုန္းက တလသားႏွစ္လသားမွာက လူေတြကေတာ့ အျမန္ ျဖစ္ခ်င္တာေပါ့ေလ။ သို႔ေသာ္လည္း တဘက္မွာကေတာ့ Stability ဆိုတဲ့ကိစၥကလည္း ရွိတယ္ ေပါ့။ စပ္ကူးမွတ္ကူးကာလမွာ ျဖစ္တပ္တဲ့ သဘာ၀ပါ။ အခုဘာပဲေျပာေျပာ သံုးလ သားေက်ာ္တာနဲ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြက အေတာ္ကိုေတြ႕ရၿပီေပါ့။ ဒီႏွစ္လအတြင္းမွာပဲ ၀န္ႀကီးဦးေအာင္ၾကည္နဲ႔ႏွစ္ႀကိမ္ ေတြ႕တယ္။ သမၼတႀကီးနဲ႔တႀကိမ္ ေတြ႕တယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ေပါ့။ အက်ဥ္းသားေတြကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး က်ေနာ္ေျဖေလ့ေျဖထရွိတာ တခုရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔က်ေတာ့ အႀကံေပးသက္သက္ပဲ ျဖစ္တယ္ေလ။ Decision maker လည္းမဟုတ္ဘူး။ Highest authority လည္း မဟုတ္ဘူး။ ျပည္ပကိုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရာက္သြားတဲ့ သူေတြကိုေတာင္မွ က်ေနာ္တို႔ Welcome back ျပန္လုပ္ေသးတယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ အက်ဥ္းသားေတြ ကိစၥရပ္က အလားအလာ အမ်ားႀကီး ေကာင္းပါတယ္။ ဒါသည္ sign တခုပါပဲလို႔ က်ေနာ္ ေျဖခဲ့ဖူးပါတယ္။ အဲဒီလို က်ေနာ္တို႔ နားလည္မယ္ ဆိုခဲ့ရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အလားအလာ အမ်ားႀကီးေကာင္းပါတယ္။”
ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအႀကံေပး ေဒါက္တာေနဇင္လတ္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံေရာက္ ဗြီအိုေအ ၀ိုင္းေတာ္သူ ေဒၚခင္စိုး၀င္းက ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခဲ့တာပါရွင္။